სამკურნალო მცენარეები
სამკურნალო მცენარეები
სამკურნალო მცენარეების ლექსიკონი-უ
უგრეხელი
Ervum Ervillia
ფშ. უგრეხელა; ჯავახ. ქვიშნა, ქუშნა; ჩუბ. ქვიშნი.
>
პარკოსანი მცენარეა დამახასიათებელი თესლებით. ცნობილია მისი ორი სახე- მსხვილმარცვლოვანი და წვრილმარცვლოვანი. პირველი იზრდება 35-45 სმ, მეორე 20-30 სმ. ეს უკანასკნელი უმაღლესი ხარისხის მოსავალს იძლევა. უგრეხელის მარცვალი შეიცავს ცხიმებს და ამიტომ წარმოადგენს დიეტის შემადგენელ ნაწილს. მცენარე მდიდარია მაგნიუმის მარილით, რკინით, B ჯგუფის ვიტამინებით, რაც დადებითად მოქმედებს გულ-სისხლძარღვთა სისტემაზე.
უზანი
Viburnum lantana L.
გარე კახ. სამწიფელა; ქართლ., მთიულ., ხევს. ურძენი, ურძანი, ურძნი; თუშ. თურსა; ხევს. ცლიხვა, ცლიფა; ქართ., კახ., აჭ. უზნი; აჭ. მერცხალა; მეგრ. ღუზანი.
4-5 მ სიმაღლის ბუჩქია მომწვანო-რუხი ძირით, შიშველი ტოტებით, სუპროტული ფოთლებით, თეთრი ყვავილებით. ნაყოფი წითელი კურკოვანაა. მწიფდება სექტემბერში. კენკრას იყენებენ მრავალი დანიშნულებით. მშრალი ნაყოფიდან ყავის სუროგატსაც ამზადებენ.
სამკურნალო ნედლეულია ქერქი, ყვავილი, მარცვალი.
მცენარე შეიცავს ვიბურნინს, მთრიმლავ ნივთიერებებს, ფისებს, ორგანულ მჟავეებს, ფლავონოიდებს, კაროტინს, ვიტამინებს.
მისი პრეპარატები ავლენენ სისხლაღმდგენ, ანტისეპტიკურ, ანთების საწინააღმდეგო თვისებებს, ამცირებენ ტკივილის განცდას და ამშვიდებენ ნერვულ სისტემას. მისი ხანგრძლივი მიღების შემთხვევაში მცირდება ქოლესტერინის რაოდენობა სისხლში, იმატებს შარდის გამოყოფა, უმჯობესდება სისხლის მიმოქცევა, ცხიმების ცვლა, იმატებს ტონუსი. ნახარშებს იღებენ ისტერიების, ნერვული აშლილობის, კუჭ-ნაწლავის დაავადების, უძილობის, ჰიპერტონული დაავადებების და ცხვირიდან სისხლდენისას. წვენი გამოიყენება კანის სამკურნალოდ.
უკადრისა
Impatiens noli-tangere L.
ქვ. იმერ. ტყის ინა; გურ., აჭ. ღელის ინა.
ერთწლიანი ბალახოვანი მცენარე 30-120 სმ სიმაღლისა. აქვს დამუხლული, სწორმდგომი ღეროები. ფოთლები მორიგეობითია, კვერცხისებური, 10 სმ სიგრძისა. ყვავილები ყვითელია, ლაქებიანი; ნაყოფი ხაზოვანი კოლოფია.
სამკურნალოდ გამოიყენება ბალახი და ფესვები. მცენარე შეიცავს ფლავონოიდებს, სპირტს, სტიგმასტერინს, მწარე და მთრიმლავ ნივთიერებებს, ფისებს, ასკორბინის მჟავას, ცხიმოვან ზეთს.
ხალხურ მედიცინაში ნაყენი გამოიყენაბა შარდმდენ საშუალებად კენჭოვანი დაავადებებისას. გააჩნია ამოსახველებელი, ამოსაღებინებელი, შემკვრელი, ანთების საწინააღმდეგო, ჭრილობების მომაშუშებელი თვისებები. კარგი საშუალებაა ეგზემებისა და კანის სხვა დაავადებების სამკურნალოდ. იყენებენ კომპრესებისა და აბაზანებისათვის.
უკადრისა ოთახისა
ნ. ოთახის უკადრისა.
უკვდავა
ნ. ნეგო.
ულბო
ნ. შამბალილა.
ულეწელა
Chondrilla juncea L.
ორ ან მრავალწლოვანი მცენარე. 50-125 სმ სიმაღლისა. აქვს ძალიან ხაოიანი დატოტვილი ღერო, ერთეული ყვითელი საყვავილე კალათები. ყვავილები ენისებურია. ნაყოფი თესლია. ნახარში გამოიყენება როგორც საერთო მომამაგრებელი და ფაღარათის სამკურნალო საშუალება. ხმარობენ შხამიანი ნაკბენების სამკურნალოდ.
ულუმბო
Trigonélla
გურ., იმერ. სუნელი, უცხო სუნელი; ქვ. იმერ. ხმელი სუნელი; აჭ. სურნელი ბალახი; მეგრ. ურცხო სუნელი; სვან. შაბალიკა.
პარკოსანი მცენარე. ითვლიან 130 სახეს. მათგან ყველაზე ცნობილია სათიბი Trigonella foenum-graecum და ლურჯი Trigonella caerulea
ულუმბო, ხალხური და აღმოსავლური მედიცინის მიხედვით, არბილებს ყელს, ტკივილს გულის არეში, აწყნარებს ზველასა და ასთმას, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ის თაფლთან ერთად იხარშება. მისი ვაშლთან ნახარში კურნავს ნაწლავის წყლულებს, . ზეთი სასარგებლოა მუცლის შესიებისას. თაფლში ნახარში ზეთი სასარგებლოა ნაწლავიდან ქვიშის გამოსატანად, აუმჯობესებს შარდდენას, მენსტრუალურ სისხლდენას, შველის გიმეროის.
უნაბი
Zizyphus jujuba
იმ., გურ. ურნაბი, ორნაბი; მეგრ. ურნაბი, ბურნაბი.
საშუალო სიმაღლის დატოტვილი ბუჩქი ან ხეა დაკუთხულ-დაბრეცილი ყლორტებით, რომლებზეც გამოსულია გრძლად წაწვეტებული ეკლები. ქერქი ღეროზე მუქი მოშავოა, ყლორტები კი მოყავისფრო. ფოთლები განიერი ლანცეტა ან კვერცხირსებრი, ზემოდან მბრწყინავი, ქვემოდან ბაცი, კიდეწვრილ-ხერხისებრდაკბილული, არათანაბარგვერდებიანი, მეტად მოკლე ყუნწიანი, წვრილ ყლორტებზე ორმწკრიივადაა განლაგებული. ხუთწვერიანი პატარა ყვითელი ყვავილები სამ-სამ ყვავილიან მჭიდრო თანაყვავილედებად შეჯგუფული ფოთლების უბეებშია განლაგებული. ნაყოფი მრგვალი ან მოგრძო ოვალური ფორმის მბრწყინავკანიანია, მუქი-მოწითალო ან მოყავისფრო, ხორციანია, კურკა ქვისებრია. ნაყოფის მშრალ რბილობში არის ნახშირწყლები, პროტეინი, ქარვის და ვაშლის მჟავები, პექტინოვანი ნივთიერებები, ფისები, მთრიმლავი ნივთიერებები. ვიტამინები, ასკორბინის მჟავა. ნაყოფებს მოიხმარენ უმად, მომჭნარი, გამხმარი და კონსერვირებული სახით, იყენებენ საკონდიტრო ნაწარმოებში და სასმელებში. უძველესი დროიდან გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში როგორც მსუბუქი სასაქმებელი, ამოსახველებელი, მატონიზირებელი და შარდმდენი საშუალება. ფოთლებს გააჩნია მაანესთეზირებელი თვისებები (მათი დაღეჭვისას იკარგება სიტკბოს, სიმწარის და ა.შ. შეგრძნება). კარგი საშუალებაა ფილტვების კატარული დაავადებისა და ტუბერკულოზის სამკურნალოდ. იღებენ შარდის ბუშტის ანთებისა და ჰიპერტონიის შემთხვევაში. გამოიყენება აგრეთვე ვიტამინური ჩაის დასამზადებლად.
უნგრული ცერცველა, პანოიის ცერცველა
Vicia pannonica
ფშ. თაგვის ცერცველა; სამხ. ცერცვი.
ერთწლიანი ბალახოვანი და შხამიანი მცენარე 50 სანტიმეტრამდე სიმაღლისა. ღერო მარტივია, ძირთან დატოტვილი. ფოთლები ხაოიანია, მოღუნული, ბოლოში ულვაშებით. პარკი გრძელია. ყვავილობს ივნისიდან ოქტომბრამდე.
უნშიუ მანდარინი
Citrus unshinu Marc.
მარადმწვანე ხე 4 მ სიმაღლისა. აქვს რუხი ტოტები და სურნელოვანი ფოთლები, რომლებიც შეიცავს დიდი რაოდენით ეთერზეთს. ყვავილები თეთრია და წვრილი. ნაყოფი მრგავალი, ნარინჯისფერი. რბილობი შეიცავს შაქარს, ორგანულ მჟავეებს, ვიტამინებს, ფიტონციდებს; ქერქი- ყვითელ პიგმენტებს და არომატულ ზეთს. ნაყოფი და წვენი ხასიათდება ანტიცინგური ქმედებით, აუმჯობესებს მადას და საჭმლის მონელებას. ნახარშს და ნაყენს იყენებენ ამოსახველებლად ბრონქიტის დროს.
უპანი
GlycirrHiza echinata
მრავალწლიანი პარკოსანი მცენარეა. აქვს ძირების ძლიერი სისტემა და წაგრძელებულ ნაყოფი. ყვავილობს ზაფხულში. მისი ფესვი შეიცავს გლიკოზიდებს, სახაროზას, ფლავონოიდებს, ეთერზეთს, ვიტამინებს, ყვითელ პიგმენტს. იგი შედის შარდმდენი პრეპარატების შედგენილობაში. მისგან იღებენ პრეპარატ ლიკვირიტონს. უპანი გამოიყენება აღმოსავლურ მედიცინაში კუჭის, ფილტვების, რევმატიზმის, იმპოტენციის, ნეფრიტის, სასუნთქი გზების, ათეროსკლეროზის, თირკმლების, ასთმის, თვალის დაავადებების, ნერვული სისტემის, სისხლძარღვების, ტუბერკულოზის, ანთების სამკურნალოდ. იგი არის შარდმდენი, ამოსახველებლი საშუალება.
უჟმურა
Geranium sylvaticum L.
აჭ. უჟმურის ბალახი.
მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარე 20-60 სმ სიმაღლისა. აქვს თითისებურად დაყოფილი ფოთლები და ძოწისფერი ყვავილები. ასდის ეთერზეთის სურნელი. ყვავილობს ზაფხულში. გავრცელებულია მისი ჯიშები: ჭაობის [Geranium palustre L], მდელოს [Geranium pratense L], წითელი [Geranium sanguineum L], აღმოსავლური Hyacinthus orientalis L. ბალახს აგროვებენ ზაფხულში, ძირებს შემოდგომით. შეიცავს მთრიმლავ ნივთიერებებს, კაროტინს, ვიტამინ С-ს. ახასიათებს შემკვრელი, გამაყუჩებელი, ანთების საწინააღმდეგო, ანტისეპტიკური და სისხლაღმდგენი თვისებები. შლის კენჭებს თირკმლებში. ნახარშს და ნაყენს იყენებენ ფაღარათის, დიზინტერიის, კენჭოვანი დაავადებების, რევმატიზმის, პოდაგრის, სისხლდენის სამკურნალოდ. Hyacinthus orientalis L. გამოიყენება კუნთების დასაზელად.
ურარტული ნუში
Amygdalus communis L, Amygdalus urartu
გვალვაგამძლე ხე 5-10 მ სიმაღლისა. აქვს მოწითალო-რუხი ტოტები, მოგრძო-ლანცეტური ერთეული ფოთლები. არ უნდა აგვერიოს მწარე მინდალში, რადგან ეს უკანასკნელი შხამიანია. ნუშის მშრალი თესლები შეიცავს ზეთს, ცილებს, გლუკოზას, ფერმენტებს, ამიგდალინს. ნაყენი გამოიყენება ძლიერი ხველისას, ღებინებისას, კუჭის ტკივილისას. ზეთს ისხამენ ყურში და იყენებენ ადგილობრივი ანესთეზიისათვის.
ურაშა
Poterium polygamum Waldst. et Kit
მრავალწლიანი მცენარე ძლიერი ხისებრი ფესვით. აქვს ძალიან მობილური, კვერცხისებრი ფოთლები. ყვავილები წვრილია, მომწვანო. ნაყოფი კაკალია. შეიცავს პროტეინს, ცხიმს, ექსტრატულ ნივთიერებებს, ვიტამინ С-ს. სამკურნალოდ გამოიყენება ურაშას სახეობა Sanguisorba officinalis, რომელიც ძალიან ახლოს დგას მასთან და იმავე სახელით მოიხსენებოდა. იგი შეიცავს ტანინს, ეთერზეთს, კალცს, საპონინებს, ვიტამინ С-ს, სახამებელს. მისი ფესვებისაგან ამზადებენ ნახარშებს, ნაყენს, თხევად ექსტრატს და ფხვნილებს. ეს პრეპარატები გამოიყენება კუჭის აშლილობის, დიზენტერიის, სისხლდენის დროს. იყენებენ გარეგანაგაც. უნიშნავენ ვენერიული დაავადებების სამკურნალოდ.
ურთხელი
Taxus baccata
კახ., ფშ. უთხოვარი; რაჭ., ლეჩხ., იმერ., გურ. ურთხმელა, ურთხველა; აჭ. მადა, ურთხმელა, სატილია; ქვ. რაჭ. წუთული; ქართლ. ურთხლი; სვან. ურთხელ, შაჲრა.
ურთხელისებრთა ოჯახის 20-25 მ სიმაღლის ორსახლიანი ხეა 1,5 მეტრამდე დიამეტრითა და მოწითალო-მოყავისფრო თხელი ქერქით. ზემოდან მუქმწვანე, ქვემოდან ბაცი, ბრტყელი, ხაზურა და შიშველი წიწვები 2-3,5 სმ სიგრძისა და 2-2,5 მმ სიგანისაა. მისი ცალსქესა ყვავილები ცალ-ცალკე გაბნეულია ვარჯში. თესლი საჭმელად ვარგისია, სექტემბერ-ოქტომბერში მწიფდება და ტკბილი წვენით ივსება.
თესლი, თანათესლი, და თესლის გული 30-38 (11-12)% ზეთს შეიცავს. წიწვებს იყენებდნენ გულის სამკურნალოდ და წყლისადმი შიშის დასაოკებლად.
ურიში
ურო
Andropogon
კახ. ურობანდი; ქიზიყ. ურო-ბალახი; რაჭ., ლეჩხ., ზმ. იმერ. ურნალი; ინგ. თეთრ ბალახ; მეგრ. გაჯაჯა, ჩე ტყა, ბოგვერი, ჩე ოდიარე.
ურო ლიმონისა
ნ. ლიმონის ურო.
ურცი
Ziziphora clinopodioides Lam.
მესხ. ყარაფილა; ჩუბ. კარაფილა.
მრავალწლოვანი ნახევრადბუჩქი მსხვილი ხისებრი ფესვით და დაშვებული ტოტებით, რომელთა ბოლოებში გამოსულია პატარა მოვარდისფრო ყვავილები. ფოთლები პატარაა, კვერცხისებური.
ბალახი შეიცავს ეთერზეთს, ფლავონოიდებს, ფიტონციდებს. ახასიათებს ჭიის საწინააღმდეგო, ბაქტეროციდული, შარდმდენი, ქარგამომდევნი, აღმგზნები თვისებები.
მის ნახარშს გარეგანად იყენებენ რევმატიზმის, რადიკულიტის, დაშავებების, კბილის ტკივილის და ჭრილობების შესახორცებლად. ურცი ამშვიდებს ნერვულ სისტემას, იყენებენ აგრეთვე სასუნთქი გზების გაციების დროს. ზეთით მკურნალობენ კანს.
უსუპი
Hussopus officinalis L.
მესხ. ზენტეხი.
20-70 სმ სიმაღლის ნახევრადბუჩქი. აქვს მრავალრიცხოვანი ღეროები, მარტივი ან განტოტვილი. ფოთლები მჯდომი, სუპროტული. ყვავილი ლურჯი, თავთავისებური. ნაყოფი კაკალია.
შეიცავს ეთერზეთსა და სეკვისტერინებს, მთრიმლავ ნივთიერებას, მჟავებს, ფისებს, შაქარს, მინერალურ მარილებს, ფლავონოიდებს.
ახასიათებს ანტისეპტიკური და ამოსახველებელი თვისებები. მცენარის ნაყენი გამოიყენება ქრონიკული ბრონქიტის, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის, ბრონქეალური ასთმის, დისპეპსიის, შეკრულობის სამკურნალოდ. ხმარობენ ჭრილობების მოსაბანად.
უსურვაზი, ტყის ვაზი
Vítis viniféra subsp. sylvéstris
კახ., იმერ. კრიკინა; ქიზიყ. კირკენა; ფშ. კირკინა; ქართლ., მთიულ. ბაბილო; ქვ. იმერ. ზღვამლი; რაჭ. ძღვამლი, ძღვამბლი, რძღვამლი; ლეჩხ. მენცხერო;
კულტურული ვაზის Vitis vinifera–ს ქვესახეობა, ლიანა ბუჩქი 10-15 მ სიგრძისა. გავრცელებულია დას. ევროპაში, კავკასიაში და შუა აზიაში. წელიწადში ყლორტები იზრდება 50-100 სმ. მცენარე ორსახლიანია. ქერქი მუქი, ბუსუსებიანი. ფოთლები მრგვალია, შიშველი, ოდნავ დაშვებული. ყვავილობს მაისში. ყვავილები შეკრულია ცოცხისებურად. ნაყოფი შავი მარცვალია. მწიფდება სექტემბერში. ყლორტი, ყვავილი, ფოთლები გამოიყენება სანელებლად. წვენისაგან იღებენ ძმარს. თესლებისაგან ამზადებენ ყავის სუროგატს და ზეთს.
უსურვაზი ამერკული
ნ. ამერკული უსურვაზი.
უსრიული პანტა
უფერულა
Áphanes arvénsis L. = Alchemilla arvénsis (L.) Scop.
ერთ- ან ორწლიანი ბალახი 20 სმ-მდე სიმაღლისა. აქვს მოკლე, ფოთლიანი ღერო. ფოთლები მარტივია, დაკბილული; თეთრი ყვავილები დაფარულია ბეწვით. ნაყოფი ცალკაკალაა. სამკურნალოდ გამოიყენება ბალახი. ფხვნილის, ნაყენის, სქლი ექსტრატის სახით გამოიყენება როგორც ლიტოლიტური და დიურატიული საშუალება შარდკენჭოვანი დაავადებისას.
უფხო ღვარძლი
კახ. უკუდო ღვარძლა.
უფხო შვრიელა
უცვეთელა
მესხ. დიდგულა; კახ. ხეყვავილა; ქართლ., ზმ. იმერ. ჭეჭკეტა; მეგრ. თახვანტელა.
უცუნა
Colchecum
თუშ. უცანა; ზმ. რაჭ. უცუნი; ლეჩხ. შანშველა; გურ. თავნიორა; გურ., აჭ. სათოლია; მეგრ. დერჩე, ჯირჩე, ლაჰა გვაჯა; სვან. შაშვლი.
ლამაზად მოყვავილე ტუბერბოლქვიანი მცენარეა. ტუბერბოლქვი წაგრძელებული და ცალ მხარეს ამობურცულია. მის მოპირისპირე მხარეს კი შებრტყელებულია, სიგრძით 7, სიგანით კი 3 სმ-ია, დაფარულია მუქმოყვავისფრო ვაგინებით, რომელნიც წვერისაკენ მილადაა წაგრძელებული.
მოკლე ღეროზე შიშველი, ხორცოვანი, მბრწყინავი, წაგრძელებული-ლანცეტა ფოთლები სიგრძით 25-40 სმ, სიგანით კი 2-4 სმ., ბოლქვიდან მოვარდისფრო ყვავილი ამოდის. ყვავილსაფარის გვირგვინის ფურცლისებრი ნაწილები ბლაგველიფსურია, შიგნითა მხარეს ბუსუსებით. ბუტკო სამნასკვიანია, რომელიც ყვავილსაფარის მილის მიწისქვეშა ნაწილშია ჩამალული.
წაგრძელებულ-კვერცხისებრი წვეტით დაბოლოებული სამად გამოყოფილი ნაყოფი კოლოფაა. თესლი მუქი-მოყავისფროა, თითქმის მრგვალი, ხორცოვანი თანათესლით.
ყვავის აგვისტო-სექტემბერში. ყვავილობისას მცენარეს ღერო და ფოთლები არა აქვს. განაყოფიერებული ნასკვი მიწისქვეშ იზამთრებს. მეორე წელს კოლოფა ნაყოფი ფოთლებთან ერთად მიწის ზედაპირზე ამოდის. თესლი ივნისში მწიფდება და უცუნას მიწისზედა ნაწილები ხმება. ამ დროს ხდება ახალი დედა ტუბერბოლქვის განვითარება და ძველი დედა ტუბერბოლქვის კვდომა.
აქ განხილული უცუნა და მასთან ახლო მდგომი C. autumnale L. საკმაოდ ფართო ეკოლოგიური დიაპაზონის მცენარეებია, გავრცელებულია ზღვის დონიდან 150-3000 მ სიმაღლის ფარგლებში. გვხვდება წაბლნარ, წიფლნარ და რცხილნარ ტყეებსა და ალპურ საძოვრებზეც. იგი შეიცავს კოლხიცინს.
სამედიცინო პრაქტიკაში მისი გამოყენება დაიწყეს რევმატიზმისა და ნიკრისის ქარის სამკურნალოდ. ამჟამად იგი თითქმის მსოფლიოს ყველა ქვეყნის ფარმაკოპეაში შედის, როგორც ნიკრისის ქარისა და სხვა დაავადების სამკურნალო.
შეიცავს ალკალოიდებს. ერთ-ერთ ამ ალკალოიდთაგანს შანტავის ნივთიერება ეწოდა, რომელიც გამოიყენება კანის კიბოს თერაპიაში.
სამედიცინო პრაქტიკაში უცუნას ტუბერბოლქვი და თესლი გამოიყენება. უცუნას ალკალოიდებიდან მედიცინაში კოლხიცინი ნიკრისის ქარის, ხოლო კოლხამინი (ამინი) ქრონიკული ლეიკოზებისა და კანის კიბოს სამკურნალოდ გამოიყენება.
კანის კიბოს სამკურნალოდ ომაინის (კოლხამინის) მალამოს უსვამენ კანის დაზიანებულ ნაწილს. ომაინის მალამოს, განსაკუთრებით მასზე გიალურონიდაზის დამატებისას დიდი უნარი აქვს შეაღწიოს ლორწოვან გარსში და ორგანიზმის კანის საფარველშში. ამასთან კიბოიან უჯრედებზე შერჩევითი ზემოქმედების თვისება აქვს და საღ უჯრედებს თითქმის არ შლის. მკურნალობის ბოლოს შეიმჩნევა ეპითელიზაცია კარგი კოსმეტიკური ეფექტით. საუკეთესო გავლენით ხასიათდება კიბოს საწყის სტადიაში და ისიც იმ შემთხვევაში, თუ მანამ სხვა საშუალებებით არ არის ნამკურნალები. დოზების გადაჭარბებას შეიძლება თან მოჰყვეს ადგილობრივი და საერთო ინტოქსიკაციის მოვლენა. უცუნას გამოყენება მხოლოდ და მხოლოდ ექიმის ზედამხედველობის ქვეშ შეიძლება.
უძოვარა
Trollius europaeus
უძრახელა
უჭურველი
Asplenium ruta-muraria L.
საბა უჭურველა
ორ- ან მრავალწლიანი ბალახოვანი მცენარე სწორი და მაგარი ღეროთი. ფოთლები გრძელჯამიანია, გულის მოყვანილობისა, დაძარღვული. მოშავო-ძოწიფერი ყვავილები განლაგებულია ფოთოლთა უბეებში. აშენებენ სამკურნალო დანიშნულებით.
მცენარე შეიცავს მინერალურ ნივთიერებებს, ანტოცინს, მთრიმლავ ნივთიერებასა და სიმწარეებს, სახამებელსა და ფიტოსტერინს. ლორწოს შემცველობის გამო შედის სხვადასხვა ბრონქიტისა და ხველის სამკურნალო სითხის შემადგენლობაში. ოფიციალური მედიცინა არ გამოიყენებს.
უხრავი
Ulmus Carpinifolia
მესხ. უხრავა
40 მეტრამდე სიმაღლის ხე. ცოცხლობს ძალიან დიდხანს. ყვავილები შეკრულია ჯგუფებად. მათგან ვითარდება მფრინავი ნაყოფი. სამკურნალოდ გამოიყენება ქერქი. მოქმედი ნივთიერებებია ლორწო, მრიმლავი ნივთიერება, სიმწარეები, ფლობაფენი. ქერქის ნაყენი ხსნის ლორწოვანი გარსის ანთებას, ივლებენ პირში, მკურნალობენ კუჭ-ნაწლავს, იყენებენ აბაზანებისათვის.
უჯანგარი
Artemisia annua
კახ. მყრალა, მყრალა-ბალახი; იმერ. ოყრალო, ოყრალუა; ქვ. იმერ. ყრალა-ყრალა; ლეჩხ. მაძღარა, მომყრალუე, შავცოცხე; გურ. ძაღლქინძა; ინგ. ყარა შამბაჲ; მეგრ. ცეროცი.
1 მეტრის სიმაღლის ერთწლიანი ბალახოვანი მცენარე. აქვს შიშველი ღერო, მოგრძო, ორადგაყოფილი ფოთლები. საყვავილე კალათები მრგვალია, მყრალი სუნისა. ყვავილობს აგვისტოდან სექტემბრამდე. შეიცავს რთულ ეთერზეთს. ნაყენს იყენებენ მადის აღმძვრელად. წვენი იხმარება კანის დაავადებებისათვის, ჭრილობების მოსაბანად. მშრალი ფოთოლი შედის ბევრი მალამოს შემადგენლობაში.
შემოგვიერთდი ფეისბუკზე