სამკურნალო მცენარეების ლექსიკონი-ვ

ვაზი

Vitis

დასავლ. ვენახი; ჭან. მეგრ. ბინეხი, ბენეხი; სვან. ვააზ, ღვაზ.

მცენარის გვარი ვაზისებრთა ოჯახისა. აერთიანებს 70-მდე სახეობას, რომლებიც უმთავრესად დედამიწის თბილი და ზომიერი ჰავის ქვეყნებშია გავრცელებული. ბუნებრივად მოზარდი ვაზი მხვიარაა, საყრდენს ულვაშებით ანუ პწკლით ემაგრება, აქვს ყავისფერი ქერქი, რომელიც ზოლ-ზოლად სცილდება. ვაზის ფესვი წიპწით (თესლით) გამრავლებისას მთავარღერძიანია, მთავარი ფესვი შემდეგ ივითარებს დამატებით ფესვებს. რქით გამრავლებისას მუხლის არეში მრავალი ფესვი წარმოიქმნება. ვაზი შეიძლება იყოს ბუჩქისებრი ანუ უშტამბო და შტამბიანი. შტამზე განლაგებულია მრავალწლიანი ტოტები ანუ მხრები და ერთწლიანი რქები და ყლორტები. ვაზის რქაზე, ფოთლის ყუნწის იღლიაში, მოთავსებულია რთული აგებულების კვირტი, რომელიც ძირითადი და შემცვლელი კვირტებისაგან შედგება. მრავალწლიან ღეროზე ვითარდება მძინარე კვირტი.  ყლორტზე წარმოიქმნება დამატებითი ყლორტი ანუ ნამხარი, რომელიც შედარებით სუსტად იზრდება. პწკალი ვაზის დასამაგრებელი საშუალებაა. იგი ყლორტზე, ფოთლის მოპირდაპირე მხარეს  ვითარდება. ვაზის ფოთოლი მომრგვალო, ოვალური, გულისმაგვარი ან კვერცხისებრია; დაუნაკვთავია ან ნაკვთიანი, იშვიათად მრავალნაკვთიანია, ფოთლის ფირფიტისა და ყუნწის ამონაკვთები ღია ან დახურულია და მრავალი გარდამავალი ფორმა აქვს. ფირფიტის ნაპირებზე სხვადასხვა ზომისა და მოყვანილობის კბილებია. ჯიშის მიხედვით შეიძლება ფოთოლი იყოს ბრტყელი, ღარისებრი, ძაბრისებრი, ქვემოთ ან ზემოთ ნაპირებშეკეცილი და სხვა. ფირფიტა შეუბუსავი ან შებუსულია, ხშირად სქელი, ქეჩისებრი ბუსუსით, ფერად ღია ან მუქი მწვანეა, მოწითალო ან მოყვითალო ელფერი და ლაქები აქვს. ყვავილი წვრილია შეკრებილი საგველა ყვავილედად, ორსქესიანი ან ფუნქციურად ცალსქესიანი. ვაზის ნაყოფი ორბუდიანი, წვნიანი, სხვადასხვა ფერის მარცვალია.  წიპწა მარცვლის შუაშია (1-4 ცალი). ვაზი ყვავილობს მაის-ივნისში; ნაყოფი აგვისტო-ოქტომბერში მწიფდება. ცნობილია ვაზის  ჯიშები  ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან ბოტანიკური, აგრონომიული და სამეურნეო ნიშან-თვისებებით.   სამკურნალოდ გამოიყენება მცენარის ყველა ნაწილი. ყურძენი შეიცავს დიდი რაოდენობით მიკროელემენტებსა და მინერალურ მარილებს – თუთიას, კალციუმს, რკინას, სპილენძს, მარგანეცს, მაგნიუმს, კალიუმს. ყურძენი სასარგებლოა ისეთი დაავადებებისას, როგორიცაა სხეულის გამოფიტვა, ანემია, ფილტვების ტუბერკულოზი, ბრონქეალური ასთმა, კუჭ–ნაწლავის ტრაქტის ანთებითი პროცესები, ღვიძლისა დათირკმლების დაავადება. ყურძენი აუმჯობესებს ნივთიერებათა ცვლას, იწევს ოფლისა და შარდის გამოყოფას, არეგულირებს არტერიულ წნევას.  ყურძენი ამრავლებს ერიტროციტების რაოდენობას, არეგულირებს ურთიერთობას სისხლის უჯრედებს შორის და სისხლის მოძრაობას ძვლის ტვინში.

ვაზისტანა

Campsis radicans

ორლებნიან მცენარეთა ოჯახი. ახლოსაა შავწამალასებრთა ოჯახთან. ხეები, ბუჩქები და ლიანებია, იშვიათად ბალახი. ორსქესიანი ყვავილები საგველასებრ ან ქოლგისებრ ყვავილედებად არის შეკრებილი. ნაყოფი კოლოფია. შეიცავს დაახლოებით 120 გვარსა და 800 სახეობას, რომელიც ძირითადად გავრცელებულია სამხრეთ ამერიკის ტროპიკებსა და სუბტროპიკებში. საქართველოში ველური ფორმები არ გვხვდება. კულტივირებულია დიდი ზომის ხე კატალპა (Catalpa bignonioides), ხვიარა ბუჩქი ვაზისტანა (Campsis radicans), ზოგიერთი სახეობა იძლევა ძვირფას მერქანს — ე. წ. პალისანდრის ხეს. მდიდარია საკვები ნივთიერებებით.

ვანილი

Vanilla

 ეპიფიტურ მცენარეთა გვარი ჯადვარისებრთა ოჯახისა. მცოცავი ლიანებია. აქვთ საჰაერო მისაკიდი ფესვები. ცნობილია 100-მდე სახეობა, რომლებიც გავრცელებულია ორივე ნახევარსფეროს ტროპიკებში. ზოგი სახეობის ნაყოფი შეიცავს სურნელოვან ნივთიერებებს (მაგ., ვანილინს) და იყენებენ პარფიუმერიასა და კვების მრეწველობაში. საკონდიტრო წარმოებაში ვანილის სახელწოდებით უფრო მეტად ცნობილია Vanilla planifolia-ს ნაყოფი. ამ მცენარეს ხორცოვანი ფოთლები და მომწვანო-მოთეთრო ყვავილები აქვს. მისი სამშობლოა მექსიკა. მოჰყავთ მრავალ ტროპიკულ ქვეყნებში. ვანილის მოუმწიფებელი და შემჭკნარი ნაყოფი ძვირფასი სუნელ-სანელებელია. იყენებენ წამალთა არომატიზაციისათვის.

ვარდი

Rosa  

მცენარის გვარი ვარდისებრთა ოჯახისა. ცნობილია დაახლოებით 400 ველური სახეობა (ასკილი), რომლებიც გავრცელებულია ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში. საქართველოში 25-მდე სახეობაა. ვარდი მარადმწვანე ან ფოთოლმცვენი ბუჩქია, რომლის სიმაღლე 15 სმ-იდან 2 მ-მდე აღწევს. ზოგიერთ სახეობას გრძელი (10-12 მ-მდე) ხვიარა ტოტები აქვს, ღერო დაფარულია ეკლებით. ფოთოლი კენტფრთისებრია, ღეროზე მორიგეობით განლაგებული. ყვავილი მარტივია ან ბუთხუზა (2-15 სმ დიამეტრის), არომატული ან უსუნო; ფერად ვარდისფერი, წითელი, თეთრი, ყვითლი, ნარინჯისფერი ან იასამნისფერი. შეკრებილია ქოლგისებრ-საგველა ყვავილედებად ან ერთეულია. ნაყოფი ერთთესლიანი (ზოგჯერ რამდენიმეთესლიანი) კაკლუჭაა, რომელიც ხორცოვან ცრუნაყოფშია. ვარდის გვარი იყოფა 4 ქვეგვარად, რომელთაგან ყველაზე დიდია Rosa. იგი მოიცავს 192 სახეობას. აქედან განვითარდა შემდგომში ბაღის ვარდები. ბაღის ვარდების ბევრი ჯიში წარმოიშვა კვირტოვანი მუტაციისა და მათგან შერჩეული ძვირფასი სამეურნეო ფორმებისაგან. ვარდის ბევრი სახეობა ბუნებრივ პირობებში ადვილად უჯვარდება ერთმანეთს და წარმოქმნის სახეობათაშორის ჰიბრიდებს. ვარდების დიდი მრავალფეროვნებით გამოირჩევა ჩინეთი, შუა აზია, ამიერკავკაკასია, უფრო ნაკლებია ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში. ცნობილია ვარდის 25 ათასი  ჯიში და ფორმა, რომლებიც იყოფა 3 ჯგუფად, ესენია:  მარადმწვანე ბუჩქები, ფოთოლმცვენია ბუჩქები და ლიანები.  ვარდს იყენებენ დეკორატიულ მებაღეობაში და ჰიბრიდიზაციისათვის. ზოგიერთი სახეობა (კაზანლიკური ვარდი) გამოიყენება ეთეროვანი ზეთების მისაღებად.

ვარდკაფანაფა

Eupatorium cannabinum L.

ქვემ. იმერ. თითა; გურ. კანაფურა; იმერ. თავქუჩეჩა; მეგრ. ჭითაქარიში წამალი.

მრავალწლიანი ბალახი. იზრდება 75—175 სმ. აქვს სწორი ღერო. ლურჯ-წითელი  ფოთლები, ვარდისფერი და მილისებრი ყვავილები, ცილიმდრული თესლი. ყვავილობს ივნის-აგვისტოში.  აგროვებენ ბალახსა და ფესვებს. ახასიათებს დამარბილებლი,  შარდმდენი, ოფლმდენი, ჭიის საწინააღმდეგო თვისებები.  წყალთან ნაყენი გამოიყენება ფაღარათის, კუჭის ქმედების გასაძლიერებლად, სიყვითლის, წყლისას, მალარიის, ელენთისა და ღვიძლის სამკურნალოდ. ხალხური მედიცინა იყენებს გრიპის, ქარების, ციების, სასუნთქი გზების, სურდოსა და ხველის სამკურნალოდ.

ვარდკაჭაჭა

Cichorium

ქართლ., კახ. ულეწელა; ერწო ღორთკაჭაჭა; რაჭ., ლეჩხ. ულეწავა; ინგ. არდ; მეგრ. ტატალი, მწვანე სვიტი; სვან. ულეწუაი.

ბალახოვან მცენარეთა გვარი რთულყვავილოვანთა ოჯახისა. აერთიანებს 8-10 სახეობას, რომლებიც ველურად იზრდება ყოფილ სსრკ-ის სამხრეთ და შუა ზოლში, თითქმის მთელ დასავლეთ ევროპაში, წინა აზიაში, ჩრდილოეთ აფრიკაში. შეტანილია ამერიკაში, სამხრეთ აფრიკაში, ავსტრალიაში.

საქართველოში ველურად გვხვდება ვარდკაჭაჭას მხოლოდ ერთი სახეობა - Cichorium intybus. მრავალწლოვანი მცენარეა. იზრდება მთის შუა სარტყლამდე ტყისპირებსა და ნათესებში. აქვს ცისფერი ან თეთრი ყვავილები, მთავარღერძიანი, გრძელი ფესვი, რომელიც კულტურის ფორმებში ძირხვენად არის სახეცვლილი. ფესვებს იყენებენ ყავის სუროგატად, აგრეთვე სპირტისა და შაქრის (ფრუქტოზის) მისაღებად.

ძირხვენა შეიცავს დაშაქრებულ ნახშირწყლებს , ძირითადად ინულინს, აგრეთვე გლიკოზიდ ინტიბინს. Cichorium endivia ერთ- ან ორწლოვანია. ცნობილია მხოლოდ კულტურაში. დასავლეთ ევროპაში მოჰყავთ სასალათედ. თაფლოვანია.

გამოიყენება ღვიძლის დაავადებისას, სიყვითლისას, როგორც შარდმდენი საშუალება, ელენთის გადიდებისას და ნაღვლის ბუშტში ქვების დაგროვებისას, თირკმლების დაავადებისას. ვარდკაჭაჭა ითვლება კარგ სისხლგამწმენდ და ნივთიერებათა ცვლის გამაუმჯობესებელ საშუალებად.  ყველაზე უფრო ვარდკაჭაჭა გამოიყენება როგორც მწარე გემოს მისაღები აპეტიტის გამოწვევისა და კუჭისა და ნაწლავების მოქმედების გაუმჯობესებისათვის, გასტრიტების და კოლიტების დროს.

ვარსკვლავა

Astrantia major

გურ., აჭ. ინგირი, ეგირი;  ლეჩხ., რაჭ. მთის ეგირი.

 მრავალწლიანი ბალახოვანი მცენარეა დამახასიათებელი სწორი ღეროთი. წვრილი, ღია ვარდისფერი  ყვავილები  გაშლილია ქოლგებად და გარშემოვლებულია ვარდისფერი ფოთლებით.  ნაყოფი წყვილთესლაა. საკურნალოდ იყენებენ მცენარის ბალახსა და ძირებს. მისი ნაყენი კარგი დამარბილებელი საშუალებაა. იყენებენ შეკრულობის დროს.

ვაშლანა

Cotoneaster

ქრთლ. ჩიტავაშლა.

 ჩიტაკომშა.  მცენარის გვარი ვარდისებრთა ოჯახისა.  1-3 მ-მდე სიმაღლის ბუჩქებია. 100-ზე მეტი სახეობა გავრცელებულია ევროპაში, აზიასა და ჩრდილოეთ აფრიკაში. საქართველოში 8 სახეობა გვხვდება. მათგან აღმოსავლეთ საქართველოში გავრცელებული ბუჩქია ჩიტაკომშა (Cotoneaster racemiflora)  1 მ-მდე სიმაღლისაა. მისი ნორჩი ტოტები ქეჩისებრ შებუსულია, დანარჩენი შიშველი და ყავისფერი ან ალუბლისფერია. ნაყოფი კაშკაშა წითელია. იზრდება ბუჩქნარებსა და ქვიან ფერდობებზე მთის შუა სარტყლამდე. ვაშლანა გვალგამძლე მცენარეა, იყენებენ ხრიოკი ფერდობების გასამწვანებლად. იგი დიდი რაიდენობით შეიცავს შაქრებს და საუკეთესო თაფლოვანაა.

ვაშლატამა

Persica laevis D.G.

მეგრ. უშქურატამა.

შეუბუსავი ატმების ჯგუფი. ცნობილია აგრეთვე ნექტარინების სახელით. საქართველოში არა აქვს სამრეწველო მნიშვნელობა. გვხვდება საკარმიდამო ნაკვეთებზე და საკოლექციო ნარგაობებში. ჯგუფი მოიცავს მრავალ ჯიშს, ნაყოფი ლამაზია, გლუვკანიანი, რბილობი — თეთრი ან ყვითელი, აქვს შეზრდილი ან თავისუფალი კურკა. კარგი წყაროა ფრუქტოზის, უჯრედისის, A და C ვიტამინისა, მინერალებისა და ფლავონოიდებისა. უზრუნველყოფს  ორგანიზმს ,,სწრაფი“ ენერგიით. მისი უჯრედისი ამცირებს ქოლესტერინის რაოდენობას სისხლში და აუმჯობესებს გულ–სისხლძარღვთა სისტემის მუშაობას. აწესრიგებს სწორი ნაწლავის ფუნქციას და ხელს უშლის საჭმლის მომნელებელი სისტემის დაავადებათა (მათ შორის, კიბოს) განვითარებას. ვიტამინი С  მონაწილეობს ორგანიზმის გაცლით პროცესებში და ორგანიზმს იცავს ანთებებისაგან. იღებენ ნატურალური სახით.

ვაშლი

Malus

ჭან. უშქირი; მეგრ. უშქური; სვან. ვისგ, ვისკვ, უსკვ.

ხე და ბუჩქოვან მცენარეთა გვარი ვარდისებრთა (Rasaceae) ოჯახისა. მოიცავს 33 ველურ სახეობას, რომლებიც მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაშია გავრცელებული. მცირე აზიასა და კავკასიაში ფართოდაა კულტივირებული აღმოსავლური ვაშლი (მაჟალო) (Malus Orientalis). ყველა ვაშლის ყვავილს საუცხოო ნექტარი აქვს. კულტურული ვაშლი 14 მ-მდე სიმაღლის ხეა. სხვადასხვა ჯიშის ნაყოფის ზომა, ფორმა და შეფერილობა სხვადასხვაგვარია. წვრილნაყოფიანი ჯიშების ნაყოფი შეიძლება 25 გ-ზე ნაკლები იყოს, მსხვილნაყოფიანებისა 600 გ-მდე. ფორმის მიხედვით ნაყოფი მომრგვალო, ბრტყელი, ცილინდრული, კვერცხისებრი, წაგრძელებული ან ზარისებრია. ნაყოფის ზედაპირი გლუვია, წიბოიანი, ზოგჯერ ბორცვიანი კანის ძირიტადი შეფერვა ცვალებადობს მომწვანოდან ყვითელსა და თეთრამდე. გარდა ძირითადი ფერისა, ნაყოფს აქვს მფარავი ფერი, რომელიც წარმოიქმნება მზის სხივების პირდაპირი ზემოქმედებით. მფარავი ფერი შეიძლება იყოს ზოლებიანი ან მთლიანი, ის იცვლება ვარდისფერიდან ღია-წითელ ან მუქ-წითელ ფერამდე. ვაშლის რბილობი თეთრი, მომწვანო, ყვითელი ან ვარდისფერია. ვაშლი სინათლის მოყვარული, ტენისა და საკვები ნივთიერებების მომთხოვნი მცენარეა. ხეხილის ნარგაობათა შორის, ფართობისა და პროდუქციის მხრივ, ვაშლს პირველი ადგილი უჭირავს დედამიწის ზომიერი სარტყლის ფარგლებში. ნაყოფი გამოირჩევა მაღალი საგემოვნო თვისებებით, ტრანსპორტაბელობით, შენახვის კარგი უნარით და სხვა. საქართველოში ვაშლის ყველაზე უფრო გავრცელებული ჯიშები წარმოშობილია მაჟალოს უშუალო მონაწილეობით. ვაშლის კულტურული ჯიშების ნაყოფი შეიცავს შაქარს (ფრუქტოზა, გლუკოზა, საქაროზა), მჟავებს (ვაშლის, ლიმონის), პექტინს, ცილოვან ნივთიერებებს, უჯრედისს, ვიტამინებს (A, B, C), წყალს  და სხვა. კულტურული და ველური ვაშლის ნაყოფს იყენებენ ნედლად, ჩირისა და კონსერვის სახით, მისგან ამზადებენ აგრეთვე ჯემს, პასტილას, მარმელადს, მურაბას, კომპოტს და სხვადასხვა სასმელს (წვენები, ხილის ღვინოები და სხვა).

ველის იორდასალამი, ლალა

Paeonia tenuifolia L

მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარე მოგრძო ფევებით. ფოტლები დანაწევრებული. ყვავილები ღია-წითელი ან მოყვითალო. აქვს მრავალთესლიანი ფურცლები ჩამოგრძელებული ძაფებით. შხამიანია. სამკურნალოდ გამოიყენება ფესვები და ბალახი. ქიმიური შედგენილობა თითქმის შეუსწავლელია. აქვს ბაქტეროციდული, სპაზმოლიტური, გამაყუჩებელი, ამოსაღებინებელი და ამოსახველებელი თვისებები. ხალხური მედიცინა მის წყალთან ნაყენს გულის, ტუბერკულოზის, ანემიის, ხველის და სიფილისის სამკურნალოდ იყენებს.

ველის სოსანი

Consolida divaricata

ყვავილოვანი ბუჩქია ლანცეტური ფოთლებით.აქვს თეთრი ან მოყვითალო სურნელოვანი ყვავილები, რომლების ქმნიან ეჟვნისებრ თაიგულს. შეიცავს ალკალოიდებს, ფისებს, ეთერულ ზეთს, მთრიმლავ ნივთიერებებს.  ძალიან იშვიათად გამოიყენება ყივანახველას სამკურნალოდ.  

ველური კანაფი

Cannabis ruderalis

ჩვეულებრივი კანაფი ორსახლიანია (მამრობითი და მდედრობითი კანაფი), ღეროსწორია 0,5-4 მ სიმაღლის. ფესვი მთავარღერძიანია, ფოთოლი — დანაკვთული, მწვანე. მამრობითი კანაფის ყვავილები საგველა ყვავილედია, მდედრობითი კანაფისა — თავაკისებრი. ნაყოფი ერთთესლიანი კაკლუჭაა. კანაფი იზრდება ჭარბტენიან ნიადაგზე, მოჰყავთ ბოჭკოსათვის. მამრობითი კანაფისგან და ტექნიკური სიმწიფის პერიოდის მდედრობითი კანაფისგან ღებულობენ ბოჭკოს (ქერელს), რომლისგანაც ამზადებენ ქსოვილს. კანაფის სამშობლოა ცენტრალური აზია, მოჰყავთ მრავალ ქვეყანაში;  ჯერ კიდევ 5000 წლის წინ კანაფს სამკურნალოდ იყენებდნენ ჩინეთში მალარიის, რევმატული ტკივილების, სამშობიარო ტკივილების სამკურანალოდ. მის ძირითად აქტიურ ნივთიერებას წარმოადგენს კანაფინოიდები, რომლებსაც აქვთ ფსიქოაქტიური თვისებები. ხასიათდება ძლიერი თერაპიული ქმედებით.

ვენერას თმა

Adiantum Capillus-Veneris.

ჩ. კლდისქოჩორა.

20-30 სმ სიგრძის ყლორტებიანი გვიმრა, ორ ან სამჯერ დანაწევრებული თითისებური, ნაზი, მოკლე ჯამიანი ფოთლებით. შეიცავს მთრიმლავ ნივთიერებებს, სიმწარებს, შაქარს, ცოტა ეთერულ ზეთს. ძველად იყებენებდნენ ხველის საწინააღმდეგოდ.

ვერბენა

Verbena Officinalis

მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარე 30-50 სმ სიმაღლის ღეროებით. წვეროებში აქვს ვარდისფერი ან ცისფერი წვრილი ყვავილები. ფოთლები სამ ნაწილადაა დაყოფილი. გვერდები დაკბილული. ყვავილობს ივნისიდან სექტემბრამდე.

მთრიმლავი  ნივთიერებების წყალობით ვერბენას იყენებენ კუჭის მსუმუქი დაავადების, ფაღარათის  სამკურნალოდ და მადის მოსაყვანად. გაციებისას იღებენ მის ჩაის. ივლებენ ყელში. ნაყენს იყენებენ ჰომეოპათიაში. ხმარობენ უძილობის, ნერვული აშლილობის, ეპილეფსიის, თირკმელკენჭოვანი დაავადებების სამკურნალოდ.  ხალხური მედიცინა მას იყენებს ჭრილობების მოსაშუშებლად.

ვერცხლა ცაცხვი

Tilia argentea ;Tilia tomentosa Moench.

სხვა ცაცხვებისაგან განსხვავდება ხშირი და ჩამოშვებული წამონაზარდებით, მრგვალი, მაგარქერქიანი ნაყოფით. ძირითადად გავრცელებულია მოლდოვაში. თაფლოვანია. იყენებენ როგორც ოფლმდენ, პირის ღრუში სავლებ ბაქტეროციდულ  საშუალებას, გაციებისას.

ვერხვი

Populus

ინგ. დარანღი; მეგრ. ფრიალე; სვან. ვერხვლა, იერხვლა, ერხ.

 დიდი ზომის ფოთოლმცვივანი ორსახლიანი ხეების გვარი ტირიფისებრთა ოჯახისა. ყვავის ადრე გაზაფხულზე, ფოთლების გაშლამდე, ზოგიერთი - ფოთლების გამოტანასთან ერთად. ერთსა და იმავე ხეს სხვადასხვა ტოტზე სხვადასხვა ფორმის ფოთოლი ასხია. ნაყოფი კოლოფია. ვერხვი მრავლდება თესლით, ძირკვის ამონაყარით, ზოგჯერ ფესვის ნაბარტყით. იზრდება მთისა და მდინარისპირა ტყეებში. აქვს თეთრი, მსუბუქი და რბილი მერქანი. ცნობილია 100-ზე მეტი სახეობა, მათგან ბევრი კულტივირებულია. ჩვენში მთისა და ჭალის ტყეებში ვერხვის 8 სახეობა იზრდება, მ. შ. ოფი, თეთრი ხვალო და მთრთოლავი ვერხვი კულტივირებულიცაა. სამკურნალოდ გამოიყენება ქერქი და კვირტები. ქერქი შეიცავს მთრიმლავ და საღებავ ნივთიერებებს, ზოგი სახეობის სურნელოვანი კვირტები - ძვირფას ეთეროვან ზეთებს,  მწარე გლიკოზიდებს, ბენზონის მჟავას, კაროტინს, ვიტამინ C-ს. კვირტების სპირტიან ნაყენს აქვს ბაქტეროციდული ქმედება. ხალხურ მედიცინაში ქერქის ნაყენით მკურნალობენ კუჭაშლილობას, ხველას, ციებ-ცხელებას, საფენებს იდებენ შხამიან ნაკბენზე, დამწვრობასა და წყლულებზე.

ვეტივერია

Vetiveria

 მრავალწლოვან მარცვლოვანთა გვარი. დაახლოებით 10 სახეობაა. გვხვდება აღმოსავლეთ ნახევარსფეროს ცხელ ქვეყნებში. პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს Vetiveria zizaniodes-ს, რომელიც ველურად იზრდება ინდოსტანში, ინდოჩინეთში, ცეილონზე. აფხაზეთში და აჭარაში მოჰყავთ ერთწლოვან კულტურად. ვეტივერიას ფესვი შეიცავს სურნელოვან ეთეროვან ხეთს, რომელსაც იყენებენ საპარფიუმერიო მრეწველობაში.  გამოირჩევა ეთეროვანი ზეთის მაღალი შემცველობით და კარგი საპარფიუმერიო თვისებებით. ითვლება კანის მოვლის ერთ-ერთ საუკეთესო საშუალებად. იყენებენ ძარღვის გაჭიმულობისა და რევმატიზმის სამკურნალოდ.  იგი დადებითად მოქმედებს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე, ეხმარება დეპრესიიდან გამოსვლაში, უძილობის განკურნვაში, ამცირებს ნერვულ დაძაბულობას.

ვირგინიული ხურმა

Diospyros virginiana

ორსახლიანი, ზოგჯერ ერთსახლიანი  მცენარე. აქვს  კვერცხისებური ფოთოლი. ყვავილობს ივნისში. აქვს მრგვალი ნაყოფი. შეიცავს შაქარს, ცილებს, ვაშლმჟავას. ცნობილია როგორც დიეტური საშუალება (ექიმ მილერის ჩაი).

ვირისტერფა

Tussilago

ქართლ. ჯორისქუსლა, პირბამბა, ხავერდა          (ს. ქვიშხეთი); მოხევ., მთიულ. თეთრი ბუარა; ფშავ. ვირის ბუარა, ტერფაბუერა, თავყვითელა; ხევს. ცხენისტერფა; თუშ. დათვთბუერა; გურ. კახ. ტირიფი; ერწო დათვისტერფა; სამხ. კრუხის პალო; აჭ. გულბამბა, პირბამბა; ოკრ. ბამბა– ბალახი,  ჯორისფეხა; რაჭ. ოფა; ზემ. იმერ. ბამბიპირა; იმ ბამბა–ბალახი; ლეჩხ. ჯორტოფა, ჯორტოფილა; გურ., კახ., ზემ. რაჭ. ჯორისტერფა; მეგრ. ხოსქარი; სვან. მეჭშდვარილ, ჯორტერფაი.

მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარის გვარი რთულყვავილოვანთა ოჯახისა. შეიცავს მხოლოდ 1 სახეობას - Tussilago farfara. მხოხავფესურიანი ბალახია. აქვს ქეჩისებრ შებუსვილი ღერო (5-25 სმ), რომელიც მოწითალო-მურა ქერქლისებრი ფოთლებითაა დაფარული. ყვავილობს ადრე გაზაფხულზე (ყვავილები ყვითელია), დაყვავილების შემდეგ მწვანე ფესვთანური ფოთლები გამოაქვს. გავრცელებულია ევრაზიის ზომიერ სარტყელში, ჩრდილოეთ აფრიკასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში. იზრდება საქართველოშიც. სახლდება მდინარის პირზე, ხრამების გაშიშვლებულ ნაპირებზე, ტენიან თიხნარ ჩამონაზვავებზე, ზოგჯერ ასარევლიანებს ნათესებს. ვირისტერფას, როგორც სამკურნალო მცენარეს, ჯერ კიდევ ძველ რომში იცნობდნენ.  მისი ფოთლებისა და  ფესვებისაგან ამზადებდნენ ნაყენს, რომელიც "გულმკერდის სხვადასხვა დაავადების", ხველის, სურდოს, გაციების, ცხელების, ხვრინვის, მოხრჩობის საუკეთესო წამალი იყო. ძველი დროის მკურნალთა დაკვირვებით, ვირისტერფას ნახარში ათხევადებს სქელ ნახველს, ხელს უწყობს ორგანიზმს სითბოს შენარჩუნებაში, ახორცებს გარეგან და შინაგან ჭრილობებს. ნახარშის დალევა სასარგებლოა სასქესო ორგანოებიდან ჩირქდენის, აგრეთვე - თირკმელების ძლიერი ტკივილისა და სხვადასხვა სახის დაზიანების დროს. ფოთოლი შეიცავს გლიკოზიდ ტუსილაგინს, ინულინს, ლორწოს, ორგანულ მჟავეებს, მთრიმლავ ნივთიერებებს, საპონინებს, კაროტინებს, ფლავონოიდებს, ეთერზეთებს, ფიტოსტერინს. ნაყენს ხმარობენ მედიცინაში ამოსახველებელ, შარდმდენად, ოფლმდენად, ანთების საწინაარმდეგოდ, ბრონქოლიტურ, ათეროსკლეროზის საწინააღმდეგო, ანტიმიკრობულ საშუალებად. თაფლოვანია. გარეგანად გამოიყენება საფენების სახით. მისი ფოთლების ჭინჭართან ნახარში გამოიყენება თმის ცვენის საწინააღმდეგოდ.

ვნების ყვავილი, პასიფლორა

Passiflora

 მცენარეთა გვარი პასიფლორასებრთა ოჯახისა. მცოცავი ბუჩქები და ბალახებია. პასიფლორას 400-ზე მეტი სახეობა გავრცელებულია ამერიკის, აზიისა და ავსტრალიის ტროპიკებსა და სუბტროპიკებში. ზოგიერთი სახეობის (Passiflora edulis) ნაყოფი იჭმება. სამხრეთამერიკული ცისფერი პასიფლორა (Passiflora coerulea) დეკორატიულ მცენარედ კულტივირებულია ყირიმსა და კავკასიის შავი ზღვის სანაპიროზე.